Jeroen Kriek, artistiek leider van The Young Ones, is op uitnodiging van Le Grand Cru twee weken aan het werk in Burundi met een groep acteurs en dansers.
Bujumbura calling
door: Jeroen Kriek
Precies een week geleden kwamen Feri de Geus, choreograaf/danser en oprichter van Le Grand Cru en ik aan in hoofdstad Bujumbura, prachtig gelegen tegen de bergen en uitkijkend over het enorme Tangajika-meer. Het gaat niet goed in Burundi. De politieke situatie is uiterst gespannen en door de onwrikbare standpunten van alle partijen lijkt het land weer op een burgeroorlog af te stevenen. De toestand wordt met de dag grimmiger. Ik kreeg er meteen mee te maken. Ik lag nog geen half uur op mijn bed of op korte afstand begon een enorme beschieting met mitrailleurs, kalashnikovs en granaten. Het huis van de burgemeester werd onder vuur genomen. Zit je opeens midden in de oorlog. Wat te doen, moet ik onder mn bed gaan liggen? Me verschansen? Waar zijn mn spullen voor als ik moet vluchten. En dan is het opeens voorbij. Oorverdovende stilte. Heb daarna zoveel adrenaline in mn bloed dat het lastig wordt om alsnog de slaap te vatten.
De volgende morgen is er ogenschijnlijk niets aan de hand. Alles functioneert, de stad is gevuld en levendig. Op weg naar de studio ben ik opeens in Afrika. Het verkeer heeft onnavolgbare eigen regels, stoplichten zijn er niet. Niemand heeft voorrang, of iedereen. De claxon ligt bestorven onder de vingers van de manager van APC PARLE, en nu even onze chauffeur. Ik geniet. Ik ben weer in Afrika, de geur, de mensen, de kleur, de chaos. Ik vergeet bijna dat er die nacht op korte afstand doden zijn gevallen. Een schril contrast.
Ik lag nog geen half uur op mijn bed of op korte afstand begon een enorme beschieting met mitrailleurs, kalashnikovs en granaten.
De studio is vandaag een overdekte ruimte van de Katholieke kerk. Normaal wordt er gewerkt in het Institute Francais, een onderdeel van de Franse Ambassade waar ze een theater hebben met een goede dansvloer, onontbeerlijk voor danstraining. Helaas bleek de zaal opeens bezet dus uitgeweken naar het bikkelharde beton van onze noodlocatie. Ca c’est Jeroen, zegt Feri. Opeens sta ik tussen 20 mij welwillend aankijkende Burundezen. Ben meteen al m’n Frans kwijt. Moet ik iets zinnigs gaan zeggen….. Wie ben ik en waarom ben ik hier, schiet even door m’n hoofd. Mn hakkelende begin is weinig overtuigend.
Feri gaat meteen aan de bak. Hij heeft al twee weken met deze groep gewerkt, kent ze inmiddels. Meteen wordt duidelijk waar los van de technische ontwikkeling het werk gaat zitten: Focus, richting, onderling contact, samenwerken en voor de dag komen. Allemaal verschillende facetten van een en dezelfde noemer: Here I am! Uitkomen voor wie je bent. Je plaats innemen. Noodzaak voor een performer.
Burundi kent een lange geschiedenis van oorlog. In de jaren 90 van de vorige eeuw woede een grote burgeroorlog met veel etnisch geweld en genocide tussen Hutu en Tutsi. Op hetzelfde moment vond in buurland Rwanda de enorme genocide plaats die de wereld schokte, 800.000 Tutsi en gematigde Hutu werden in 100 dagen vermoord.
De impact van deze oorlog is tot op de dag van vandaag voelbaar. In het werk met de groep voel je onderhuids een enorm trauma. De politieke spanningen hebben grote weerslag op de bevolking. Opnieuw worden de etnische problemen door de politiek leiders tot inzet gemaakt.
Onze groepsleden waren jongeren tijdens de oorlog en hebben de hel mee gemaakt. Er over gesproken wordt er niet. Achter de vriendelijkheid zit het potdicht. Niemand spreekt zich uit, iedereen is bang. Als je naar hun mening of positie vraagt in de huidige crisis is het antwoord steevast: ‘Neutral! Moi, je suis neutral’. Het grote issue bij deze groep is het gevoel er als mens niet toe te doen. Ongewenst te zijn. Er niet mogen zijn. Het tegenovergestelde van onze vraag om voor de dag te komen. Een enorme uitdaging om gezamenlijk te gaan mogen voelen: Here we are!
Het grote issue bij deze groep is het gevoel er als mens niet toe te doen. Ongewenst te zijn. Er niet mogen zijn. Het tegenovergestelde van onze vraag om voor de dag te komen.
Feri en ik werken beiden zeer fysiek. Vijf dagen lang, van half 9 tot vier uur ( zodat ze nog veilig terug kunnen naar hun wijken waar als het donker wordt de blokkades en de schietpartijen weer beginnen) Feri vanuit de dans, vanuit techniek. En heel erg vanuit fysiek contact. Dansen is aanraken. Is lijf aan lijf contact. Vertrouwen. Ik werk vanuit de Young Ones-training. Op gezamenlijkheid, ensemblevorming, oogcontact en vooral: delen. En ook vertrouwen. In een koddig steenkolenfrans probeer ik me verstaanbaar te maken. Gaandeweg ontwikkelen we onze eigen taal. Een mix van Frans, Engels, Kirundi en Jabber. En we verstaan elkaar. We vinden elkaar. Groeien naar elkaar toe.
De avonden zijn noodgedwongen in het hotel. De straat is veel te gevaarlijk als het donker is. Zeker voor twee muzungu’s, twee witten. Iedere nacht zijn er weer schietpartijen, je raakt er raar genoeg aan gewend.
De verschillend fysieke ingang van Feri en mij blijkt een buitengewoon goede combi. We merken dat we langzaam binnen mogen komen. In eerste instantie is alles buitenkant. Op de eerste dag dat ik aan de groep vroeg om naar elkaar te kijken, speelden ze dat ze naar elkaar keken. Maar niemand zag wat. Kijken komt veel te dichtbij. Bikkelharde gepantserde lijven hebben ze. Niet voelen, vooral niet voelen. Maar langzaam scheurt het. Zien we af en toe een glimp van een gedeelde emotie. We lieten ze vrijdag op de laatste repetitie van de week na een intensieve Young Ones training elkaar huggen en aankijken. En het ging open, de deur op een kier. Het was zo bijzonder. 20 prachtige markante mensen die je tevoorschijn ziet komen. Die geraakt zijn. Hun kracht voelen. Die iets te melden gaan hebben. Die tijdens het huggen misschien wel binnensmonds fluisterden: Here I am!